خویشتن داری – خودانضباط ناکافی

مشکلات مستمر در خویشتن داری مناسب و تحمل نکردن ناکامی ها در راه دستیابی به اهداف شخصی یا ناتوانی در جلوگیری از بیان هیجان ها و تکانه ها در شکل های خفیف تر آن، بیمار به شذت از ناراحتی اجتناب می کند. فردی که چنین طرحواره ای دارد، درد را تحمل نمی کند، از مسئولیت پذیری گریزان است، به هر قیمتی که شده از تعارض جلوگیری می کند و زیاد به خودش سخت نمیگیرد این عوامل باعث میشود از رضایت شخصی، تعهد و انسجام شخصیتی چنین فردی جلوگیری شود.

سیمای بالینی طرح واره خویشتن داری ناکافی:

بیماران دارای این طرح واره، معمولا فاقد دو ویژگی هستند:
(۱) خویشتن داری، یعنی توانایی کنترل هیجان ها و تکانه های خود
(۲) خود به انضباطی، یعنی توانایی تحمل خستگی و ناکامی در حین انجام کارها.

• این بیماران نمی توانند هیجان ها و تکانه های خود را به شیوه ای مناسب تحمل کنند. آنها هم در زندگی و هم در به تأخیر انداختن رضایت آنی برای دستیابی به اهداف بلندمدت آتی، مشکلات عدیده ای دارند.
• به نظر می رسد آنها به قدر کافی از پیامدهای منفی رفتارشان تجربه نیاموخته اند. آنها نه میدانند و نه می خواهند خویشتن داری با خود به انضباطی کافی را در زندگی خود اعمال کنند. (در رمان ” کارت پستالهایی از لب مرز” اثر ” کاری فیشر؛ [۱۹۸۹، ص ۱] این مسئله . به وضوح بیان شده است: “رضایت آنی، اما گذرا، مایه دردسر است”.)
• در انتهای پیوستار این طرح واره، بیمارانی قرار دارند که به نظر می رسد مثل بچه های کم سن و سالی هستند که اصلا انضباطی در مورد آنها اعمال نشده است. در شکلهای خفیف تر این طرح واره، بیماران تأكيد اغراق آمیزی بر اجتناب از ناراحتی دارند. آنها ترجیح میدهند که از درد، تعارض، رو به رو شدن با مشکلات، مسؤولیت پذیری و کار کردن زیاد اجتناب کنند، حتی اگر به قیمت از دست دادن رضایت فردی و انسجام شخصیتی شان تمام شود.
• رفتارهای معمول این بیماران عبارتند از: تکانشگری، حواسپرتی، آشفتگی، بی میلی در پشتکار برای انجام تکالیف ملال آور و روزمره، بیان شدید هیجان مثل قشقرق راه انداختن یا بروز رفتار نمایشگرانه، عادت در تاخیر و بی ثباتیه. تمام این رفتارها معمولا حاکی از دستیابی به رضایت های آنی و فدا کردن اهداف آتی هستند.
• این طرح واره اصولا در افراد معتاد یا سوء مصرف کننده مواد وجود ندارد. سوء مصرف مواد، شاخص این طرح واره نیست، اگرچه اغلب با آن همراه است. رفتارهای اعتیادی مانند سوء مصرف دارو یا الکل، پرخوری، قماربازی، رابطه جنسی وسواس گونه، ماهیتا نشانگر وجود این طرح واره نیستند.
• رفتارهای اعتیادی می توانند راهی برای مقابله با دیگر طرح واره ها باشد: رفتارهای اعتیادی می توانند به عنوان راهی برای اجتناب از درد هر طرح واره ای در نظر گرفته شوند. این طرحواره در بیمارانی شکل می گیرد که در کنترل کردن و منضبط کردن خودشان در بسیاری از موقعیت ها مشکل دارند.
• آنها در تحميل محدودیت گزینی نسبت به هیجان ها و تکانه هایشان در بسیاری از قلمروهای زندگی با شکست مواجه می شوند و مشکلات خویشتن داری زیادی را در حوزه های مختلف زندگی نشان می دهند که فقط منحصر به رفتارهای اعتیادی نیست.
• معتقدیم که هر کودکی با ذهنیت تکانشی به دنیا می آید و این ذهنیت بخش طبیعی وجود هر انسانی است، اما اگر این تکانشگری تحت نفوذ خویشتن داری و خودانضباطی قرار نگیرد به یک پدیده ناسازگار تبدیل می شود. کودکان طبیعتا بی انضباط و کنترل ناپذیرند. به طور کلی از طریق تجارب موجود در خانواده و جامعه یاد می گیریم که منضبط تر و خویشتن دارتر شویم.
• ذهنیت بزرگسال سالم را درون سازی می کنیم که می تواند کودک تکانشگر را به منظور دستیابی به اهداف بلندمدت کنترل کند. گاهی اوقات مشکلات دیگری مثل اختلال نقص توجه بیش فعالی، راه رسیدن کودک به این امر را ناهموار می سازند.
• اغلب اوقات باورها و احساس های خاصی همراه با این طرح واره وجود ندارد. به ندرت پیش می آید که این بیماران بگویند “حق دارم همه احساسهایم را بیان کنم” یا “من باید تکانشی عمل کنم، بلکه آنها این طرح واره را خارج از کنترل شان تجربه می کنند.
• برخلاف دیگر طرح واره ها، این طرح واره در بیمار احساس همخوان با خود ایجاد نمی کند. متوجه شدیم که اغلب بیمارانی که این طرح واره را دارند، می خواهند خویشتن دارتر و منضبط تر شوند. آنها برای این کار تلاش می کنند، اما تلاشهایشان دوام چندانی ندارد.
• ذهنیت تکانشی، ذهنیتی است که باعث می شود فرد به طور خودانگیخته و آزادانه عمل کند. چنین فردی می تواند تفریح کند، شاد باشد و شیطنت کند. این جنبه مثبت ذهنیت تکانشی است، اما وقتی حالت افراطی به خود بگیرد . وقتی با دیگر جنبه های خویشتن در تعادل نباشد . معایب آن بر مزایایش می چربد و برای فرد، حالت آسیب زایی به همراه خواهد داشت.

اهداف درمان تله خویشتن داری ناکافی:

هدف اصلی درمان، کمک به بیماران برای شناسایی ارزش رها کردن رضایت آنی برای دستیابی به اهداف آتی است. مزایای برون ریزی و تخلیه هیجان ها یا انجام کارهایی که رضایت فوری دارند، در مقابل ضربه هایی که به ارتقاء شغلی، پیشرفت، از دست دادن همراهی مردم و احساس ارزشمندی وارد می آورد، چندان چشمگیر نیستند.

راهبردهای مهم درمانی تله خویشتن داری ناکافی:

• درمانگر در رابطه درمانی باید قاطع باشد و فوق العاده مهم است که در ارتباط با چنین بیمارانی، محدودیت هایی را در نظر بگیرد. در مورد ریشه های تحولی این طرح واره، کاملا مبرهن است که چنین بیمارانی در دوران کودکی خود محدودیت کافی بر رفتار آنها اعمال نشده است.
• آنها مدام نیازها و احساسات خود را واپس زنی می کنند و با گذشت زمان این نیازها و احساس ها جمع شده و از کنترل خارج می شوند. در نتیجه بیماران برای بیان آنها، ناگهان به ذهنیت کودک عصبانی روی می آورند.
• ابتدا درمانگر و سپس بیمار به عنوان بزرگسال سالمی که می خواهد به کودک بی انضباط کمک کند تا خویشتن دار شود، وارد صحنه می شوند. وقتی طرح واره خویشتن داری خود انضباطی ناکافی به طرح واره دیگری ارتباط پیدا می کند، درمانگر می تواند از تکنیک های تجربی برای کمک به بیمار به منظور جنگیدن علیه طرح واره زیربنایی استفاده کند.
• بیمارانی که احساسها و نیازهای خود را کمتر واپس زنی می کنند، بالطبع رفتار تکانشی کمتری نیز نشان می دهند.
• گاهی اوقات طرح واره خویشتن داری خود انضباطی ناکافی به طرحواره دیگری ارتباط پیدا می کند که ممکن است نقش مهم تری در آسیب روانی داشته باشد. در چنین مواردی، درمانگر، علاوه بر این که طرح واره خویشتن داری خودانضباطی ناکافی محور درمان قرار می دهد، باید به طرح واره زیربنایی هم بپردازد. به عنوان مثال، ممکن است طرح واره بیماران به این دلیل فعال شده است که آنها برای مدت زمان طولانی، هیجان خود را سخت واپس زنی کرده اند. این مسئله اغلب در مورد طرحواره اطاعت اتفاق می افتد. بیمارانی که طرح واره اطاعت دارند، در طی یک زمان طولانی خشم خود را واپس زنی کرده اند. به تدریج این خشم جمع می شود و ناگهان از کنترل آنها خارج می گردد.
• آنها خودشان را مجبور می کنند تکالیف را در مدت زمانی که در نظر گرفته اند، انجام دهند. بیماران تکنیک هایی را یاد می گیرند که در کنترل هیجان هایشان به آنها کمک می کند مانند محرومیت موقت، تکنیک های خویشتن داری ( مراقبة متعالی، آرامش آموزی، توجه برگردانی و کارت آموزشی که روی آن دلایل کنترل رفتار و روش های آن نوشته شده است.)
• تکنیک های شناختی – رفتاری، تقریبا همیشه در اصلاح این طرح واره مفید و سودمندند. درمانگر به بیمار کمک می کند تا خویشتن داری و خودانضباطی را یاد بگیرد. ایده بنیادین این است که بیماران یاد بگیرند بین تکانه و عمل، فکر را وارد کنند. آنها باید یاد بگیرند قبل از عمل به تکانه به پیامدهای آن فکر کنند.
• بیماران تکالیف خانگی را در یک سری کارهای تدریجی و گام به گام انجام میدهند مانند منضبط شدن، انجام تکالیف روزمره و ملال آور، سروقت حاضر شدن، ساختارمند کردن زندگی، تحمل ناکامی و توانایی کنترل هیجان ها و تکانه ها. بیماران، کار را با تکالیفی ساده شروع می کنند که فقط کمی مشکل هستند.
• بیماران می توانند در جلسات درمان از تمرین رفتاری در تصویر ذهنی یا ایفای نقش برای انجام خویشتن داری و خودانضباطی استفاده کنند. وقتی خارج از حوزه درمان توانستند با موفقیت به شیوه ای خویشتن دارانه و منضبط تر عمل کنند، می توانند به خودشان پاداش بدهند، پاداشهایی مانند قدردانی از خود، خرید یک هدیه، انجام یک فعالیت خاص یا در نظر گرفتن وقت آزاد برای خودشان.
• وقتی بیماران الگوی رفتار نوسانی بین منفعل بودن طولانی و ناگهان خشمگین شدن نشان می دهند، اغلب دچار طرح واره اطاعت هستند. اگر بیماران یاد بگیرند خشم خود را همان لحظه که نیاز دارند، به شیوه ای مناسب بیان کنند، در نتیجه خشم آنها به صورت انفجاری بروز پیدا نمی کند.
• برخی از تکنیک های تجربی در درمان این بیماران مفیدند. بیماران می توانند صحنه هایی از زندگی گذشته یا زمان حال را تصور کنند که خویشتن داری و خودانضباطی کافی از خودشان بروز نداده اند.
• این کار بویژه برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی مفید است، زیرا آنها طرح واره اطاعت دارند و احساس می کنند نباید عواطف و نیازهایشان را بروز دهند. در صورت انجام چنین کاری، احساس می کنند سزاوار تنبیه شدن از سوی “والد تنبیه گر” هستند که در ذهن شان درون سازی کرده اند.
• این بیماران، ناگهان عصبانی می شوند و تکانشی عمل می کنند. وقتی چنین اتفاقی افتاد، رویکرد کلی درمانگر این است که به بیمار اجازه دهد خشمش را بیان کند، با او همدلی کند و سپس او را به سوی واقعیت آزمایی رهنمون سازد.
• بیماران در حکم بچه های کلیددار بوده اند. از آن جایی که والدین آنها کار می کرده اند، چنین کودکانی اغلب اوقات شبانه روز را تنها در خانه می گذرانده اند، لذا مجبور نبوده اند، انضباطی را رعایت کنند.