همه ما ممکن است گاهی اوقات اعتقاد داشته باشیم که کسی یا حتی خود ما، باید به دلیل یک عمل اشتباه مجازات شویم. این تفکر غالباً به عنوان نوعی جبران هزینه در ذهن ما شکل می‌گیرد. اما افرادی که گرفتار این تله هستند در مواجهه با اشتباهات خود یا دیگران هیچ رحم و مروتی ندارند و معتقدند برای هر اشتباهی باید تنبیه و مجازات صورت بگیرد و اهمیتی نمی‌دهند که طرف مقابل در شرایط سختی باشد. طرحواره تنبیه منجر به بروز رفتارهای خشونت‌آمیز شده و به خود فرد و اطرافیانش آسیب می‌زند به همین دلیل شناسایی و آگاهی کامل از آن اهمیت می‌یابد.

نشانه های طرحواره تنبیه

1- کسانی که این تله زندگی رو دارن، اعتقاد دارن که آدمها بخاطر رفتارهای بد و اشتباهاتشون باید تنبیه بشن و نباید به راحتی بخشیده بشن.

2- به خودشون و دیگران ناسزا می گن چه به صورت ذهنی و چه به صورت کلامی

3- ممکنه برخوردهای فیزیکی هم بکنن، مثلا دست به کتک کاری بزنن. وقتی عصبانی میشن طرف مقابلشونو می زنن چه همسر و چه فرزند یا اینکه توی سر خودشون می زنن. بعضی ها که شرایط شدیدی دارن، خودزنی های ناراحت کننده ای دارن.

4- افرادی که طرحواره تنبیه دارن، خودشون یا طرف مقابل رو از یه سری نیازها و لذتها بخاطر تنبیه محروم می کنن مثلا با غذا نخوردن یا غذا ندادن

5- یکی از واکنشهای این افراد می تونه قهر کردن و سکوتهای طولانی باشه. گاهی مادرانی رو می بینیم که سه روز با کودک خودشون قهر میکنن.

6- سرزنشگری اونها با تخریب شدید شخصیتی خودشون و دیگران همراه هست. یعنی وقتی عصبانی و ناراحت می شن تحقیر و توهین های بسیار بدی می کنن.

ریشه های طرحواره تنبیه

1- الگوگیری از والدینی که اهل کتک کاری و ناسزاگویی هستن و خودشون این تله زندگی رو دارن.

2- تو خانواده این افراد راهکار مقابله با اشتباهات تنبیه بوده و خانواده از راه های سالمتر، با کوتاهی ها و اشتباهات برخورد نمی کردن.

3- زندگی در محیط های محروم و فقیر که مردم اون عمدتا این کارها رو توی ارتباطاتشون می کنن باعث می شه بچه ها همین نوع رفتار رو یاد بگیرن.

4- والدین طرحواره معیارهای سرسختانه داشتن و برای هر اشتباه و نقصی سرزنشهای غلیظ و تخریب کننده ای می کردن.

درمان طرحواره تنبیه

درسته که آدمها باید با عواقب کارهای اشتباهشون مواجه بشن، اما این عواقب نباید باعث تخریب کل شخصیت اونها باشه. منظور از واژه تنبیه، آکاه سازی هست. و آگاه سازی باید باعث رشد شخصیتی و پخته شدن فرد بشه و نه آسیب دیدن او.

1- هر وقت خودتون خطایی کردین بجای سرزنش خودتون، از خودکویه های مثبت استفاده کنین مانند؛ من اشتباه کردم و اشتباه برای یادگیری لازمه. حتی اگه بارها اتفاق بیافته. درسته که من اشتباه کردم ولی نیاز به تخریب شخصیتم نیست. می تونم جریمه اونو به شکل سالمی بپردازم مثلا اگه زیادی غذا خوردم عوضش تا چند ساعت چیزی نخورم.

2- اگه فرزند یا همسرتون اشتباهی کردن، بجای سرزنش شدید، با خودتون تکرار کنین اونها انسانن و هر انسانی حق اشتباه کردن رو داره، فقط باید بهشون بگم چطوری جبران کنن.

3- بجای واژه “چرا”، از واژه “چی شد یا چطور شد” استفاده کنین تا بار سرزنشی و تخریبی جملاتتونو کم کنین.

4- بخاطر سبک جبران طرحواره تنبیه، اگه کسی در حق شما ظلمی کرده زود اونو نبخشین که درون خودتون خشم جمع کنین، بلکه حتما بهش بگین که عصبانی هستین و اون برای آروم کردن شما چه کاری می تونه بکنه.

5- با قهر کردن، شما تا مدتی به امتیازهایی توی رابطه می رسین ولی بعد مدتی این قهر کردنها عادی میشه و همسر و فرزندتون عادت به نبود شما می کنن.

6- هر وقت اشتباهی کردین، مثل یک مادر مهربون کودک درون خودتونو نوازش کنین و بهش بگین که ازش حمایت می کنین حتی در وقتی که خطایی کرده.

احتمال وجود این طرحواره در شما در صورت پاسخ مثبت به بیشتر این سوالات:

۱- وقتی مردم اشتباه می‌کنند باید مجازات شوند و پاسخگو باشند.

۲- وقتی کار اشتباهی انجام داده‌اند، باید به آنها گفته شود.

۳- وقتی به مردم اجازه داده می‌شود با رفتار بد به کارشان ادامه دهند، ناراحت می‌شوم.

۴- بخشیدن و فراموش کردن برایم سخت است و تمایل به کینه‌ورزی دارم.

۵- وقتی اشتباه می‌کنم، خودم را بی‌رحمانه مجازات می‌کنم.

۶- من می‌دانم که در مورد کارهای بدی که دیگران انجام داده‌اند؛ مخصوصاً وقتی مسئولیتی را بر عهده ندارند، مسوول هستم.

۷- من صدای انتقادی شدیدی در ذهن دارم که خیلی سخت درباره خودم و دیگران قضاوت می‌کند.

۸- برای من سیاه و سفید وجود دارد و هیچ حد وسطی متصور نیستم.

۹- اگر کار را درست انجام ندهم، باید عواقبش را متحمل شوم.

۱۰- مردم به من گفته‌اند که بسیار منتقد هستم و بسیار قضاوت می‌کنم.