طرحواره منفی گرایی/ بدبینی یعنی اینکه همیشه نیمه خالی لیوان را می‌بینید و بدبینی شدیدی نسبت به همه چیز و همه کس در شما وجود دارد. برای مثال، تاکید افرادی که دچار این تله هستند بر مفاهیم تلخ و ناخوشایند زندگی مانند مرگ، شکست، خیانت، درد، ازدست‌دادن و… بیشتر از موارد مثبت است. چنین افرادی همیشه در دلهره‌ای از امکان وقوع رخدادهای بد به سر می‌برند و انتظار روی‌دادن وقایع بد را می‌کشند.

کسی که مدام در این اندیشه به سر می‌برد که رخدادی نامطلوب از راه خواهد رسید و زندگی‌اش را نابود می‌کند در انجام وظایف مختلفی که به عهده دارد یا در مسیر فکری‌اش دچاروسواس هم خواهد شد. چرا؟‌ چون از ترس وقوع اتفاقات ناخوشایند، مدام اعمال و رفتارهای خودش را بررسی می‌کند و وسواس‌گونه در پی نجات خود از رویداد محتمل ناخوشایندی است.

ویژگی افراد مبتلا به طرحواره منفی گرایی/ بدبینی:

1- منفی‌بافی موجب می‌شود که افراد مبتلا به آن همیشه شکایت کنند و از زمین و زمان گله داشته باشند.

2- این دسته از افراد همیشه در حال بررسی ابعاد منفی مسائل هستند و از همین روی است که نمی‌توانند با قطعیت برای رشد و موفقیت برنامه‌ریزی کنند و سردرگم هستند. در یک کلام، احساس مداوم بلاتکلیفی و پا در هوابودن همیشه با آنهاست.

3- اعتماد به نفس کسانی که مبتلا به تله بدبینی و منفی گرایی هستند، اندک است. چرا؟ چون همیشه به قدرت و غلبه نیروهای خارج از دستان خود که در جهتی منفی عمل می‌کند، اعتقاد دارند و همین باعث می‌شود که نتوانند روی قدرت درون خودشان برای ایجاد تغییرات مثبت حساب کنند.

عوارض وجود الگوهای بدبینی و منفی گرایی در زندگی

1- اضطراب زیاد و غیرقابل‌کنترل که آرامش را از فرد سلب می‌کند؛

2- بدل‌شدن به شخصیتی که مدام سیاه‌نمایی می‌کند و منفی‌بافی‌اش دیگران را آزار می‌دهد؛

3- پایین‌آمدن شدیداعتماد به نفس و ناتوانی در کسب موفقیت در عرصه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی؛

4- داشتن هیجانات منفی نسبت به موضوعات مختلف و ناتوانی در کنترل این هیجان‌ها که در نتیجه آنها تخریب ارتباطات فردی و اجتماعی رخ می‌دهد؛

5- بروز مشکلات جسمانی مانند تپش قلب و اضطراب شدید که می‌توانند روی سیستم مغز هم اثرات نامطلوب خود را نشان بدهند.

خطر منفی گرایی و داشتن افکار منفی :

۱- اختلال در سیستم مغز

۲- هیجان منفی و افراطی

۳- اضطراب شدید

۴- تپش قلب و ترس های ناگهانی و بی دلیل

۵- اعتماد به نفس خیلی پایین

۶- زندگی بدون پیشرفت

۷- بدبینی و مدام غر زدن

نشانه های طرحواره منفی گرایی و بدبینی

1- آدمای منفی گرا نقش بازی نمی کنن. چهره ای که نشون می دن واقعا از درون هم همینقدر تیره است. ممکنه کسی باشه که منفی گرایی ش شدید نباشه و تو کلامش خیلی نبینید اما اگه کسی داره حرفهای منفی می زنه مطمئن باشین حتما این طرحواره رو داره.

2- افرادی که توی این تله زندگی افتادن بیشتر اتفاقات منفی زندگی رو می بینن. اشتباهات رو برجسته می کنن. کم و کاستی های آدمها، اقوام، شهرشون یا کشورشون رو …

3- مدام غر می زنن از مشکلات شکایت و ناله می کنن و با اینکار تهوع روانی خودشونو روی شما خالی می کنن، ایراد می گیرن، نا امیدتون می کنن.

4- افراد دارای طرحواره منفی گرایی و بدبینی، ناراحتی ها رو تشدید می کنن. و تو بیان جنبه های ناقص زندگی اغراق می کنن. از نظر ارتباطی این افراد دوستان خوبی نمی تونن برای شما باشن. چرا که وقتی پیشتون که هستن انرژی روانی شما رو می گیرن.

5- پس اینکه شما از رویاها و اهدافتون پیششون بگین بیشتر به ضررتونه چرا که بلافاصله چندتا نکته منفی می گن و دلسردتون می کنن.

6- تو ذخیره کلامی و فکری این افراد، داستانهای زیادی از خیانت، بدبختی، دزدی و … وجود داره. اطرافیانش در حقش کوتاهی کردن مثلا والدینش در کودکی یا همسرش یا دوستش، همکارش یا همسایه اش.

8- همسر و فرزندان کسانی که طرحواره منفی گرایی و بدبینی رو شدید دارن خیلی اذیت می شن چرا که توی خونه مدام حرفهای منفی می زنن. این افراد حس قربانی بودن توی زندگی و روابط رو دارن چه مربوط به گذشته شون باشه و چه زندگی مشترک و یا فضای شغلی.

9- بیشترین هیجانی که تجربه می کنن غم و درماندگی و نا امیدیه، بنابراین هم تو گفتارشون می بینیم که میگن؛ خب که چی بشه. هم ممکنه خودشون تو ذهنشون اینو بگن برای خیلی موارد.

دلایل شکل گیری طرحواره منفی گرایی و بدبینی :

1- سرگذشتی که تو کودکی داشتن شاید فقر، ورشکستگی، و مشکلات خانوادگی باعث شکل گیری این تله زندگی شده.

2- بدرفتاری والدین، بی توجهی والدین یا انتظارات زیاد والدین هم زندگی رو برای فرزندان سخت می کنه و اونها رو به این دیدگاه ناتوان ساز می رسونه.

3- منفی گرایی خود والدین که برای بچه ها تبدیل به یه الگو شده، وقتی خانواده همواره اخبار منفی رو دنبال کنن، خبرهای منفی رو تکرار کنن، این ذهنیت که همه چیز این دنیا بده و درست شدنی نیست، شکل می گیره. و بدبینی توی زندگی رو ایجاد می کنه.

4- مشکلاتی که از نظر اجتماعی وجود داشته و شرایط جامعه که بد بوده مثلا دوران جنگ و مشکلات اقتصادی کشور و … رخدادهای منفی پشت سرهم مثل زلزله، سیل و …طرحواره منفی گرایی و بدبینی رو بوجود میاره.

5- اتفاقهای منفی پشت سرهم مثل از دست دادن پدر، بعد از اون فقر، بعد از اون بیماری یکی دیگه از اعضا خانواده و …. منجر به این میشه که بچه ها احساس نومیدی کنن و امیدی به بهبود اوضاع نداشته باشن.

6- همچنین شرایط ژنتیکی این افراد که بیشتر مستعد افسردگی هستن و کمبود نروترنسمیترهای مغزی (مواد شیمیایی مغز) که شادی آور هستن مثل سروتونین و …. منجر به خلق پایین اونها و روحیه منفی نگرشون می شه.

روش‌های مقابله با طرحواره منفی گرایی بدبینی

تسلیم شدن: همیشه احساس می‌شود چیزی به‌طور جدی اشتباه پیش می‌رود. شما تقریباً نگران همه‌چیز هستید. شما انرژی زیادی را صرف می‌کنید تا مطمئن شوید اتفاق بدی رخ نمی‌دهد.

اجتناب: از آنجا که شما توسط بسیاری از احساسات منفی فرسوده شده‌اید و برای از بین بردن این احساسات تلاش زیادی می‌کنید و جوابی نمی‌گیرید، حواستان را کاملا از مواجهه با مشکل پرت می‌کنید. 

جبران افراطی: شما با زندگیتان مانند یک زمین بازی بزرگ عمل می‌کنید که در آن واقعاً هیچ‌چیز مهم نیست. درست است که به این ترتیب شما ذهنتان را از افکار بد منحرف می‌کنید، اما نمی‌آموزید که زندگی را آنطور که باید جدی بگیرید و تنها پوسته‌ای آسیب‌پذیر برای خود درست می‌کنید.

درمان طرحواره منفی گرایی و بدبینی :

1- در نظر داشته باشین که دارین فضای اطراف خودتونو مسموم می کنین و دیگران از شما زده می شن، پس زودتر شروع کنین به کمتر حرف منفی زدن. می تونین خودتونو جریمه کنین که هر وقت جمله منفی ای گفتین بعدش یکی دوتا جمله مثبت بگین.

قبل از اینکه توی دورهمی یا مهمونی وارد بشین با خودتون قرار بگذارین درباره چند موضوع مثبت صحبت کنین و از قبل اون موضوعات رو انتخاب کنین.

2- برخلاف طرحواره منفی گرایی و بدبینی که شواهد منفی رو گردآوری می کنه، هر شب قبل خواب به این فکر کنین که چه اتفاقهای مثبتی تو اون روز افتاده و بابت اونها شکرگزاری کنین.

3- ممکنه طرحواره شما همراه با اختلال افسرده خویی، وسواس، اختلال دوقطبی و …. همراه باشه. حتما برای درمان دارویی و رواندرمانی اقدام کنین.

احتمال وجود این طرحواره در شما در صورت پاسخ مثبت به بیشتر سوالات:

۱.مردم مرا بدبین می‌خوانند، اما خودم معتقدم واقع‌گرا هستم.

۲.من خوشحال بودن را کار سختی می‌دانم، زیرا می‌دانم سرانجام اتفاق بدی رخ خواهد داد.

۳.نمی‌توانید مراقب همه‌چیز باشید، زیرا اتفاقات معمولاً اشتباه پیش می‌روند.

۴.انتظار بدترین حالت، بسیار بهتر از این است که دائما امیدوار و بعد ناامید شوید.

۵.مردم می‌گویند من همیشه نگران هستم.

۶.من تمایل دارم زیاد به جنبه تاریک زندگی فکر کنم.

۷. من بندرت خودجوش کاری انجام می‌دهم و تمایل دارم یک موجود پایبند عادت و روتین باشم.

۸. واقعاً تصمیم‌گیری برایم دشوار است، زیرا یک انتخاب اشتباه می‌تواند منجر به فاجعه شود.

۹.مردم اغلب به من می‌گویند «به قسمت مثبت ماجرا نگاه کن».

۱۰.مرتبا خودم را در حال برنامه‌ریزی وسواس‌گونه برای اطمینان از عدم رخ‌دادن اشتباهات می‌بینم.