ذهنیت طرحواره‌ای چیست؟
وجود هر یک از طرحواره‌ها در ما، نشان‌دهنده ذهنیت درون ماست. به این شکل زمانی که به بزرگسالی می‌رسیم، در صورت عدم دریافت پاسخ مناسب برای نیازهایمان، یکی از طرحواره‌های درونی ما فعال می‌شوند.
ما نیز در مقابل این طرحواره‌های فعال شده، رفتارهای مقابله‌ای از خودمان بروز می‌دهیم که گاهی آن‌ها را با تسلیم، گاهی با فرار از موقعیت و اجتناب و در مواردی با جبران افراطی بروز می‌دهیم.
درست زمانی که طرحواره‌های ما فعال می‌شوند و برای روبه‌رو شدن با آن‌ها به رفتارهای مقابله‌ای روی می‌آوریم، ذهنیت های طرحواره ای به وجود می‌آیند. به زبان ساده ذهنیت های طرحواره ای همان آموزه‌هایی هستند که از کودکی در ما شکل گرفته‌اند و زمان مقابله با طرحواره‌های فعال شده‌مان بروز می‌کنند.
به چهار دسته گوناگون تقسیم می شود :
ذهنیت های طرحواره ای کودکانه
در این سبک، طرحواره‌های اصلی و قدرتمند افراد بروز می‌کنند. زمانی که یک فرد طبق این سبک رفتار می‌کند، در واقع رفتارهایی را مشابه کودکان از خود بروز می‌دهد. که شامل موارد زیر می‌شوند:
ذهنیت کودک آسیب‌پذیر
این افراد که عواطف دردناک طرحواره به طور مستقیم در آن ها احساس می‌شود. برای مثال واکنش فردی که به طرحواره رهاشدگی دچار است و یکی از مهم‌ترین افراد زندگی‌اش، او را رها می‌کنند، افسردگی و سوگ است.
این افراد به طور مستقیم احساساتی مانند درماندگی، ناتوانی و غم و اندوه شدید را تجربه می‌کنند.
ذهنیت کودک خشمگین
فردی که ذهنیت های طرحواره ای او در گروه ذهنیت کودک خشمگین جای می‌گیرد، در مقابل فعال شدن طرحواره‌های ذهنی خودش، رفتار مقابله‌ای پرخاشگری را بروز می‌دهد.
در واقع خشم، پرخاش و عصبانیت را برای مقابله با بخش آسیب‌پذیر خود به کار می‌گیرد.
ذهنیت کودک تکانشگر
در این سبک فرد در آن به صورت کودکی رفتار می‌کند که لوس، بی‌طاقت، بی‌نظم و عصبانی و گاهی بی‌ادب است و هر کاری را که دلش می‌خواهد انجام می‌دهد.
ذهنیت های طرحواره ای مقابله ای ناکارآمد
این دسته در واقع سبک‌های مقابله‌ای هستند که افراد در موقعیت‌های گوناگون و بسته به شخصیت و خودشان آن را به کار می‌گیرند.
که به سه دسته تقسیم می‌کنند:
ذهنیت مطیع و تسلیم‌شده
افرادی با این سبک تسلیم‌شده و مطیع کسانی هستند که اغلب طرحواره‌ها را درست می‌دانند و منفعل و وابسته هستند. آن‌ها برای دوری از انتقام و تلافی سعی می‌کنند به هر چیزی تن بدهند و در مقابل رفتارهای دیگران تسلیم شوند.
ذهنیت محافظ بی‌تفاوت
در این نوع افراد سعی در حفظ خود از خطر آسیب‌پذیری دارند و ترجیح می‌دهند پشت یک دیوار محافظتی پنهان شوند. کرختی و پوچی، دوری از روابط و جمع‌ها، خیال‌پردازی، خوداتکایی افراطی و … از ویژگی‌های این سبک است.
ذهنیت جبران‌کننده افراطی
جبران‌کنندگان افراطی عموما برخلاف طرحواره اصلی عمل می‌کنند و به پرخاشگری‌های منفعلانه روی می‌آورند.
ذهنیت های طرحواره ای والد ناکارآمد
در واقع افرادی با نماد درونی شده والدین را شامل می‌شوند. به زبان ساده در این افراد در نقش والدین خود قرار می‌گیرند و با خودشان به همان شکلی رفتار می‌کنند که در گذشته والدینشان با آن‌ها رفتار می‌کردند.
که به دو شکل بروز می‌کند:
والد تنبیه‌گر
این افراد ، دائما به تنبیه خود می‌پردازد و خودش را فردی بد سرشت یا کثیف می‌داند.
در افرادی که به بیماری افسردگی یا اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند بیشتر دیده می‌شود.
والد پرتوقع
انتظارات غیرواقع‌بینانه مطرح می‌شوند و فرد را برای رسیدن به آن تحت فشار روحی می‌گذارند. کسی که در این نقش ظاهر می‌شود، کمالگرایی را بسیار خوب می‌داند و به شکل افراطی آن را به کار می‌گیرد. از نظر این افراد اشتباه کردن کار بسیار بدی است. این ویژگی عموما در افرادی که به خودشیفتگی یا اختلال وسواس جبری مبتلا هستند، بیشتر دیده می‌شود.
ذهنیت های طرحواره ای سالم
در این نوع ، نیاز فرد به طور کامل ارضا و پاسخ داده شده و فرد به صورت منطقی از احساسات خود آگاه است.
که به دو دسته تقسیم می‌شوند:
ذهنیت طرحواره ای کودک شاد
نیازهای کودک به طور کامل پاسخ داده شده و به همین دلیل کودک احساس رضایت درونی، خوشحالی و محبت دارد. در این ذهنیت خبری از ذهنیت‌های ناسازگار اولیه نیست، چراکه نیازها درست و به موقع پاسخ داده شده‌اند.
ذهنیت طرحواره ای بزرگسال سالم
بزرگسال سالم، آگاه است و می‌تواند بدون درگیر شدن با احساسات ناراحت‌کننده و دردناک، به طور آگاهانه، منطقی و واقع‌بینانه، درباره مسائل و مشکلات فکر کند.
درمان چه مراحلی دارد؟
درمان های طرحواره ای مانند دیگر روش‌ها و حوزه‌های درمانی مراحل مشخصی را شامل می‌شوند که به کمک یک متخصص روان درمانگر در زمینه طرحواره درمانی انجام می‌گیرند. مراحلی که برای درمان به کار می‌روند، شامل موارد زیر هستند:
1. گفت‌وگو، بررسی، شناسایی و نام‌گذاری ذهنیت بیمار
2. دستیابی به ریشه تحولی و ارزش‌های انطباقی ذهنیت‌ها
3. برقراری ارتباط میان ذهنیت‌های ناسازگار فرد و علائم و مشکلات فعلی
4. بررسی فواید و مزایای رها کردن ذهنیت‌ها یا متعادل کردن آن‌ها
5. تصویرسازی ذهنی برای دستیابی به ذهنیت کودک آسیب‌پذیر
6. ایجاد شرایط گفت‌وگو
7. کمک برای اجرای دستاوردهای درمان در زندگی
دیدگاهتان را بنویسید